Hassafon > Helg > Pèsaḥ >

Haggadá šel pèsaḥ: Kaddéš ✡ הַגָּדָה שֶׁל פֶּֽסַח. קַדֵּשׁ.
ved Olve Utne

Séder — סדר

Kaddéš urḥáṣ

Alle syng denne songen som rabbénu Šemu’él frå Falaise i Frankrike skreiv i mellomalderen. Kvart ord er stikkord til eit av dei 14 (nokre seier 15) trinna i séderen. (Einaste unntaket er trinn 10, middagen, som har to ord.) Om du syng eller les transkripsjonen i staden for dei hebraiske bokstavane, hugs å gå frå høgre mot venstre, slik tala viser.

קַדֵּשׁ 1 kaddéš	Leiaren seier kiddúš.
וּרְחָץ 2 urḥáṣ	Vi vaskar hendene. Dei fleste noverande autoritetar seier at vi skal gjera dette utan berakhá.
כַּרְפָּס 3 karpás	Vi dyppar apio (selleri) og/eller andre grønsaker. I eldre sefardiske (og enkelte aškenaziske) kjelder vart det sagt at ein skulle dyppe i ḥaróset. I dag er den vanlegaste sefardiske skikken å dyppe i eddik. Nokre aškenazím følgjer òg denne skikken, men dei fleste aškenazím dyppar i salta vatn i staden.
יַֽחַץ 4 jàḥaṣ	Leiaren bryt maṣṣáen i midten i to. Den minste biten blir gøymt unna til seinare.
מַגִּיד 5 maggíd	Fortel historia.
רָחְצָה 6 roḥṣá	Vi vaskar hendene med berakhá.
מוֹצִיא 7 moṣí	Første berakhá over maṣṣáen: hammoṣí lèḥem min ha’áreṣ.
מַצָּה 8 maṣṣá	Andre berakhá over maṣṣáen: ŋal akhilàt maṣṣá.
מָרוֹר 9 marór	Dypp marór i ḥaróset.
כּוֹרֵךְ 10 korékh	Vi et ḥazèret og maṣṣá saman.
שֻׁלְחָן עוֹרֵךְ 11 šulḥán ŋorékh	Sjølve måltidet.
צָפוּן 12 ṣafún	Vi et afikómenen — den biten av den midterste maṣṣáen som vart gøymt unna tidlegare.
בָּרֵךְ 13 barékh	Vi seier birkàt hamazzón — velsigninga etter maten.
הַלֵּל נִרְצָה 14 hallél nirṣá	Vi syng lovsongar til avslutning. Mange tradisjonar legg til ei avslutningsbøn og folkeviser.

Kvifor 15 trinn? Mange reknar trinn 14 som to separate trinn, og reknar dermed med 15 trinn totalt. Desse femten trinna i séderen har vore samanlikna med dei femten trinna som gikk opp til heilagdommen i Tempelet i Jerusalem.

1: Kaddéš קדש

1. vinbeger

Fyll begeret med vin (eller druejuice) for første gong.

Når vi seier kiddúš, står vi og held vinbegeret i høgre hand.

Om séderen er på fredag kveld, begynn her:

Vaykhullú haššamàjim veha’áreṣ vekhol-ṣeba’ám. Vaykhál Elohím bajjóm haššebiŋí melakhtó ašèr ŋasá. Vayišbót bajjóm haššebiŋí mikkol-melakhtó ašèr ŋasá. Vajjebárekh Elohím et yóm haššebiŋí vajkaddéš otó, ki bó šabát mikkòl-melakhtó ašèr bará Elohím laŋasót. Og fullbrakt vart himlane og jorda og alle flokkane deira. Og fullbrakte Gud på sjette dagen arbeidet sitt som Han gjorde. Og Han kvilte seg på den sjuande dagen frå alt arbeidet sitt som han hadde gjort, og Gud signa den sjuande dagen og helga han, for på honom kvilte Han frå alt arbeidet sitt som Han skapte, Gud, for å gjera.

וַיְכֻלּוּ הַשָּׁמַיִם וְהָאָרֶץ וְכָל צּבָאָם׃ וַיְכַל אֱלהִים בַּיּוֹם הַשְּׁבִיעִי מְלַאכְתּוֹ אֲשֶׁר עָשָׂה׃ וַיִּשְׁבּת בַּיּוֹם הַשְּׁבִיעִי מִכָּל־מְלַאכְתּוֹ אֲשֶׁר עָשָׂה וַיְבָרֶךְ אֱלהִים אֶת יוֹם הַשְּׁבִיעִי וַיְקַדֵּשׁ אתוֹ כִּי בוֹ שָׁבַת מְלַאכְתּוֹ אֲשֶׁר בָּרָה אֱלהִים לַעֲשׂוֹת׃ Y abaronse los cielos y la terra, y todo su fonsado. Y acabó el Dio enel dia el seteno su obra que hizo, y holgó enel dia el seteno de toda su obra que hizo. Y bendixo el Dio a dia el seteno y santificó a el, que enel holgó de toda su obra, que crió el Dio para hazer.

Om séderen er på andre kveldar enn fredag kveld, begynn her:

Leiaren seier:

Sabrí máranán, (Leḥayyím!) Barúkh attá Adonáy, Elohénu mélekh haŋolám, boré perí haggèfen. Sabrí máranán, (Leḥayyím!) Velsigna er Du, Evige, vår Gud, herskar over Universet, skapar av frukta frå vinranken. (Amén!)

סַבְרִי מָרָנָן. (לחיים) בָּרוּךְ אַתָּה יהוה. אֱלהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם. בּוֹרֵא פְּרִי הַגֶּפֶן׃ (אמן) Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mundo, crian fruto de la vid.

Leiaren fortsett:

Barúkh attá Adonáy, Elohénu mélekh haŋolám, ašèr baḥár bánu mikkol-ŋám veromemánu mikkól lašón vekiddešánu bemiṣvotáv, vattittén lánu Adonáj Elohénu be’ahabá (šabbatót limnuḥá u-)moŋadím lesimḥá ḥaggím uzmanním lesasón (et jóm haššabbát hazzè ve-)et jóm ḥág hammaṣṣót hazzè, yom tób mikrá kódeš hazzé, zemán ḥéruténu be’ahabá mikrá kódeš zékher liṣi’àt Miṣrájim, ki bánu baḥàrta ve’otánu kiddàšta mikkol haŋammím (vešabbatót) umoŋadé kodšèkha besimḥá ubsasón hinḥaltánu. Barúkh attá Adonáy, mekaddéš (haššabbát ve-)Jisraél vehazzemanním. (Amén!) Velsigna er Du, Evige, vår Gud, herskar over Universet, som valde oss av alle folk og over alle språk og helga oss med boda sine; og den Evige, vår Gud, gav oss med kjærleik (sabbatar for ro og) høgtider for glede, høgtider og årstider for fryd, (denne sabbaten og) denne høgtidsdagen for usyra brød, denne høgtidsdagen frå den heilage Skrifta; årstida for frigjeringa vår, i kjærleik heilage skrifter med minne om utgangen or Egypt, for oss valde Du og oss helga Du av alle folka, (og shabbát) og dei heilage høgtidsdagane dine overlet du oss med glede og med fryd. Velsigna er du, Evige, som helgar (sabbaten og) Israel og årstida. (Amén!)

בָּרוּךְ אַתָּה יהוה אֱלהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם אֲשֶׁר בָּחַר בָּנוּ מִכָּל עַם וְרוֹמְמָנוּ מִכָּל לָשׁוֹן וְקִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וַתִּתֶּן לָנוּ יהוה אֱלהֵינוּ בְּאַהֲבָה (שבתות למנוחה וּ) מוֹעֲדִים לְשִׂמְחָה חַגִּים וּזְמַנִּים לְשָׂשׂוֹן (את יום השבת הזה וְ־) אֶת יוֹם חַג הַמַּצּוֹת הַזֶּה יוֹם טוֹב מִקְרָא קדֶשׁ הַזֶּה זְמַן חֵרוּתֵנוּ בְּאַהֲבָה מִקְרָא קדֶשׁ זֵכֶר לִיצִיאַת מִצְרָיִם כִּי בָנוּ בָחַרְתָּ וְאוֹתָנוּ קִדַּשְׁתָּ מִכָּל הָעַמִּים (ושבתות) וּמוֹעֲדֵי קָדְשֶׁךָ בְּשִׂמְחָה וּבְשָׂשׂוֹ הִנְחַלְתָּנוּ׃ בָּרוּךְ אַתָּה יהוה מְקַדֵּשׁ (השבת ו־) יִשְׂרָאֵל וְהַזְּמַנִּים׃ (אמן) Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mundo, que escogió en nos mas que todo pueblo, y nos enalteció mas que toda lenguaje, y nos santificó en sus encomendanças. Y diste a nos .A. nuestro Dio con amor, (Sabatot para holgança, y) plazas para alegria, pascuas y tiẽpos para gozo, a dia (de la holgança este, y a dia) de Pascua de las cenceñas este, dia bueno llamadura de santidad este, tiẽpo de nuestra alforia, cõ amor llamamiẽto de sãtidad, memoria al salida de Egypto. Que en nos escogiste, y a nos santificaste mas que todos los pueblos, (y Sabatot) y plazos de tu santidad con alegria y cõ gozo nos hiziste heredar. Bendito tu .A. santifican (el Sabat y) Israel, y los tiempos.

 

Om séderen er på laurdag kveld, sei habdalá Barúkh attá Adonáj, Elohénu mèlekh háŋolám, boré me’oré ha’éš. Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mundo, crian crian luminarias de fuego. Velsigna er Du, Evige, vår Gud, herskar over Universet, skapar av lysa frå elden. בָּרוּךְ אַתָּה יהוה אֱלהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם   בּוֹרֵא מְאוֹרֵי הָאֵשׁ׃ Dei som ikkje les høgt sjølv svarar: Amén. אָמֵן Leiaren fortsett: Barúkh attá Adonáj, Elohénu mèlekh háŋolám, hammabdíl bén kódeš leḥól, ubén ór leḥóšekh, ubén Jisraél laŋammím, ubén jóm haššebiŋí lešéšet jemé hammaŋasé; bén keduššàt šabbát likdušòt jom tób hibdálta, ve’et yóm haššebiŋí miššéšet jemé hammàŋasé hikdàšta vehibdàlta; vehikdàšta et ŋammekhá Jisraél bikduššatékha. Barúkh attá Adonáj, hammabdíl bén kódeš lekódeš. Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mundo, el apartan entre santidad a cutio, y entre luz a escuridad, y entre Israel y los pueblos, y entre dia el seteno a seis dias de la obra, entre santidad de Sabat a sãtidad de dia bueno hiziste apartar, y a dia el seteno, de seis dia de la obra santificaste, y hiziste apartar, y santificaste a tu pueblo Israel con tu santidad. Bendito tu .A. el apartan entre santidad a santidad. Velsigna er Du, Evige, vår Gud, herskar over Universet, som skil mellom heilagt og vanleg, og mellom lys og mørker, og mellom Israel og folka, og mellom den sjuande dagen og dei seks arbeidsdagane — mellom shabbats-helga og høgtids-helga skilde du, og den sjuande dagen helga Du og skilde du frå dei seks arbeidsdagane, og Du helga Israel, folket Ditt, med heilagdomen Din. Velsigna er Du, Evige, som skil mellom heilagt og heilagt. בָּרוּךְ אַתָּה יהוה אֱלהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם   הַמַּבְדִּיל בֵּין קדֶשׁ לְחוֹל וּבֵין אוֹר לְחשֶׁךְ וּבֵין יִשְׂרָאֶל לָעַמִּים וּבֵין יוֹם הַשְּׁבִיעִי לְשֵׁשֶׁת יְמֵי הַמַּעֲשֶׂה   בֵּין קְדֻשַּׁת שַׁבָּת לִקְדֻשַּׁת יוֹם טוֹב הִבְדַּלְתָּ וְאֶת יוֹם הַשְּׁבִיעִי מִשֵּׁשֶׁת יְמֵי הַמַּעֲשֶׂה הִקְדַּשׁתָּ וְהִבְדַּלְתָּ   וְהִקְדַּשׁתָּ אֶת עַמְּךָ יִשְׂרָאֵל בִּקְדֻשָּׁתֶךָ׃   בָּרוּךְ אַתָּה יהוה הַמַּבְדִּיל בֵּין קדֶשׁ לְקדֶשׁ׃ Dei som ikkje les høgt sjølv svarar: Amén. אָמֵן

Šehèḥejánu

Ein seier šehèḥejánu både første og andre kvelden.

Barúkh attá Adonáj, Elohénu mèlekh háŋolám, šehèḥejánu vekijjemánu vehiggiŋánu lazzemàn hazzè. Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mũdo, que nos abiviguo, y nos sostuvo, y nos allego al tiempo este. Velsigna er Du, Evige, vår Gud, herskar over Universet, som heldt oss i live og heldt oss oppe og lét oss nå denne tida.

בָּרוּךְ אַתָּה יהוה אֱלהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם שֶׁהֶחֱיָנוּ וְקִיְּמָנוּ וְהִגִּיעָנוּ לַזְּמַן הַזֶּה׃

Dei som ikkje les høgt sjølv svarar:

Amén.

אָמֵן

Drikk første vinbegeret

Vi sett oss ned att, lenar oss til venstre, og drikk minst 2/3 av det første begeret vin.

2: Urḥáts ורחץ

Vi heller vatn over begge hendene frå handledda til fingerspissane — Først to gonger over høgrehanda, deretter to gonger over venstrehanda. Vi seier ikkje berakháen her. Tørk hendene.

3: Karpás כרפס

Leiaren dyppar ein bit av den ikkje-bitre grønsaken (selleri eller persille) i eddik [Aškenazím: saltvatn] og seier berakháen:

Barúkh attá Adonáy, Elohénu mélekh haŋolám, boré perí haadamá. Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mundo, crian fruto de la tierra. Velsigna er Du, Evige, vår Gud, herskar over Universet, skapar av frukta frå jorda.

בָּרוּךְ אַתָּה יהוה אֱלהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם   בּוֹרֵא פְּרִי הָאֲדָמָה׃

Dei som ikkje les høgt sjølv svarar:

Amén.

אָמֵן

Leiaren et sin bit, og deler deretter ut til dei andre.

4: Yaḥáts יחץ

Leiaren tek dei tre maṣṣót og deler den midterste maṣṣáen på midten. Den største biten blir lagt tilbake mellom dei to heile maṣṣót, og den andre blir lagt til sides som afikómen (òg kalla afikomin) — blant spansk-portugisiske sefardím legg ein afikómenen under duken eller inni ein serviett.

Sefardím: Amsterdam 5394 (1633–34): Ein legg afikómenen under duken. Balkan og Marokko: Leiaren legg afikómenen i ein serviett og går ut av rommet. Når han kjem inn att, har han teke på seg eit belte kring livet (berre på Balkan), han har ein stav i eine handa og «sekken» (servietten) med afikómenen over skuldra. Det blir så eit «miniskodespel» om utgangen av Egypt. Ei miniutgåve av dette finst blant syriske jødar òg. Aškenazím: Afikómenen blir ofte «stolen» av nokon av borna og gøymt på ein hemmeleg stad. Nå ein seinare treng afikómenen, må séderleiaren forhandle med den som har gøymt afikómenen, og gjerne lova bort ei gåve eller liknande. Denne skikken har tradisjonelt vore lite bruka blant sefardím, men har i seinare år vorte teken i bruk blant spansk-portugisiske jødar i Nord-Amerika.

5: Maggíd מגיד

Mange sefardím opnar døra her. Kvifor? Fordi det står i Talmúd: «Føre han begynte noko måltid, bruka rab Huna frå Babylon å opne døra og seie: "Lat alle i nød komma og eta!"» (Talmúd Bablí, Massékhet Taŋanít 20b; sitert etter Zion 1997, s. 38.)

Dette er fattigdomsbrødet — הא לחמא עניא

2. vinbeger (utan berakhá)

Fyll opp begra med vin eller druejuice for andre gong.

Kor denne natta skil seg ut frå alle andre netter — מה נשתנה הלילה הזה

Skrivarstuå ©2000–2005 Olve Utne
Oppdatert (Updated) 15. september 2005 / 11. elúl 5765