Innleiingsdel
I    -  Tonalitetsspørsmålet i etnomusikologien

II   -  Om musikknotasjonen
III  -  Musikkmiljøet på Nordmøre
IV   -  Magnhild Havdal Almhjell og opptaka etter henne
V    -  Statistisk behandling av materialet
VI   -  Tonal gravitasjon
VII  -  Melodisk analyse
VIII -  Konklusjon
IX   -  Notar og kjeldor

IX — Notar

DUR: Moderne dur, jonisk og miksolydisk

Stakkels gut = Jeg er en fattig, liden dreng

NRK 2006/011
Læsebog 1881, nr. 72 (s. 31 f.). Elin Prøysen har 10 vers av songen til ein melodi nedskriven i 1971 etter Petter Pettersen frå Nittedal.   8 vers av songen finst i Skjærstad 1982.  Denne songen, som òg går under namnet «Stavangervise», vart skriven av salmediktaren M.B. Landstad (1802–1880) i 1859 og vart same år trykt med 20 vers i Norsk Dikteralbum. Alf Prøysen har alle 20 versa i si skillingsvisesamling.   Ein versjon av songen er elles innspela på plata «Frem fra Glemselen 10».

Skjærsommersangen


Magnhild kom ikkje på teksten da ho song inn denne visa. Elles finst han etter ho som eit handskrive manuskript datert 6. januar 1956. I Skjærstad 1982, der han finst under namnet «Midtsommersangen — eller Den forlatte pike synger» , er det oppgjeve at denne songen er skriven i 1886 i Østfold. I Østmo 1969 finst dei tre første versa av songen under namnet «Skjærsommersangen»  Her er det òg notar, og melodien er i grove trekk den same som Magnhild syng. Det same gjeld melodien i Erichsen 1976. Her er det òg opplyst at teksten er av Erik Bøgh og melodien av Claribel.

Gud trøste mig = Gjest Baardsen-visa


NRK 2006/013. Teksten er nedskriven frå lydbandopptaka etter Magnhild.

Farvel, farvel vi Eder byde


NRK-53447/010

En Sang ville vi sjunge = Tolvtallsvisa


NRK 2006/6
Rø 1862, s. 5–9. «En Sang om nogle Steder af den hellige Skrift efter Talorden. Mel. Fader vor at ende.» Teksten er skriven av Petter Dass.
Bræin har ein versjon av denne etter Brit Kattem (f. 1856) frå Rindalen, men da med ein annan tone.
Magnhild lærte denne tonen av bestemora da ho var lita.

LYS MOLL: Dorisk

Fryd dig, du Christi Brud


NRK 2006/002
Kingo 1854, nr. 39 (s. 37 f.) «[Psalmer paa første Søndag i Advent.] Til Beslutning, efterat Velsignelsen er læst for Alteret.» Teksten står òg i Hauge 1876.
Magnhild lærte denne tonen av bestemora da ho var lita.

Guds Godhed ville vi prise


NRK 2006/004
Kingo 1854, nr. 78 (s. 72 f.). «[Psalmer paa Nytaarsdag.] Strax efter Prædiken.» Ein variant finst i Hauge 1876, nr. 83 (s. 80–81). Teksten er skriven av Eber og omsett til dansk av R. Katholm. Det nedskrivne verset er 6. og siste vers av salmen, og vart òg kalla «Nyårsverset».
Bræin har 3 versjonar av denne: Etter Erik Ranes (f. 1868) frå Surnadalen har han ein melodi som i grove trekk er lik den etter Magnhild  — det same gjeld tonen etter Anders A. Gikling (1857–1946) frå Sunndalen.  Eit noko fjernare slektskap er det med melodien etter Hallvard Nordheim (1855–1943) frå Tustna.

Kom, Hjerte! tag dit Regnebret (melodi B)


NRK 1929/ 3–2
Jersin 1878, s. 317 f. «Mel.: Jeg beder dig min Herre.» Ein variant finst i Hauge 1876, nr. 298 (s. 326–327): Kom, Hjerte, tag dit Regnebret. Teksten er skriven av Brorson.
Bræin har ein versjon etter Erik Ranes (f. 1868) frå Surnadalen. Denne går på ein annan melodi enn begge etter Magnhild.
Magnhild har lært tonen av bestemora.

Søde Jesu, Davids Rod


NRK-1929/3-5
Hauge 1876, nr. 51 (s. 48). «Synges som: Synge vi af Hjertens Grund.»
Magnhild har lært denne tonen av bestemora.

Den norske fisker = Ondt ofte lider den fiskermand


NRK 53447/002
Teksten er frå Poetiske Arbeider. Første Samling. (1788) av Claus Frimann (1746–1829).
Melodien etter Magnhild er tydeleg beslekta med melodien som står til same teksten i Norsk visebok.

MØRK MOLL: Eolisk

Christ stod op af Døde


NRK-53447/006
Kingo 1854, nr. 13 (s. 9). «[Almindelige Psalmer paa Søndagene.] Fra Paaske til Christi Himmelfartsdag een Gang, men i Paaske-Helligdage tre Gange det første Vers af: » Ein variant står i Hauge 1876, nr. 183 (s. 195).

Jesus er mit Liv i Live


NRK 53447/005
Hauge 1876, nr. 425 (s. 486–487). Teksten slik Magnhild syng han er noko forskjellig frå den ein finn her.

Kom venner hid at sjunge


NRK-53447/011

Livets Møisomhed


NRK 1930 /001
Rø 1862, s. 86–88. «Egen Melodi.» Teksten er skriven av Peder Griffenfeld.
Kvar strofe i teksten er tydeleg todelt: Første delen (1.–6. linje) hamrar med sine korte linjor fast eit tema av kontrastar. Andre delen (7.–14. linje) kommenterer med sine regelmessige linjor første delen av strofa, mediterer over temaet og trekkjer opp linjone framover. I melodien finn vi òg denne todelinga: Første delen av melodien har ein ikkje-metrisk rytmikk og ein ekstrem skala med blant anna halvforstørra 2. trinn, stort eller noko undersvevande 3. trinn og halvforstørra 4. trinn.

O Sommer skjøn


NRK 1929/3-1
Tekst blir sagt å vera skriven av «Klokkar-A’rn» (Arnt Havdal). Magnhild lærte visa av bestemora.
I Dillan I finst 2 vers av teksten under namnet «Stinus-visa», og desse er bruka som kjelde her. Melodien i Dillan I, som er etter Oskar Arntsen frå Verdalen, har mykje av same tonaliteten som den etter Magnhild, og det er sannsynleg at dei to melodiane har same opphav.

MØRK MOLL: Frygisk

Jeg Syndefulde, vil nedfalde


NRK 1930/002
Rø 1862, s. 37–40, under tittelen «En Pønitentes- og Afskedssang». «Mel. Fang an vi vil med Herrens Naade.»
Forfattar av teksten er Jens Amundsen Fenstad, og visa blir gjerne kalla «Fenstadvisa». Jens Amundsen Fenstad (1778–1825) frå Stadsbygda i Fosen kom skeivt ut i ungdommen og begynte å stela. Han prøvde seg seinare som falskmyntnar og vart teken. Straffen for falskmyntneri var streng på den tida og han vart avretta i Bergen 9. november 1825.
Bræin har ein versjon av Fenstadvisa etter Ola Romundstad (1864–1954) frå Rindalen, men da med ein annan tone.  Dillan sin versjon etter Robert Husbyn frå Stjørdal er ein variant av same tonen som Magnhild song.
Magnhild lærte denne visa av bestemora da ho var lita, og på registerkortet åt opptaket gjort av Norsk folkemusikkinstitutt er det opplyst at melodien òg har vore bruka til teksten «O menneske i verdens bolig».

Kom, Hjerte! tag dit Regnebret (melodi A)


NRK 1929/3-3
Jersin 1878, s. 317 f. «Mel.: Jeg beder dig min Herre.» Ein variant finst i Hauge 1876, nr. 298 (s. 326–327): Kom, Hjerte, tag dit Regnebret. Teksten er skriven av Brorson.
Bræin har ein versjon etter Erik Ranes (f. 1868) frå Surnadalen. Denne går på ein annan melodi enn begge etter Magnhild.
Magnhild har lært begge tonane av bestemora.

MØRK MOLL med tersspenning

Jesu, din søde Forening at smage


NRK-1929/4–1. Transkripsjonen av notane er her gjort etter andre vers på grunn av noko feilsynging i første vers. Av praktiske grunnar har eg sett inn første vers som tekst.
Hauge 1876, nr. 164 (s. 169–171). Skjertorsdag. «Til Høimesse.» Tekstforfattaren er ukjent. Teksten er omsett til dansk av Hygom.
Bræin har ein annan melodi på same teksten. Kjelden for denne er ikkje oppgjeven.
Magnhild lærte denne tonen av bestemora da ho var lita.

Jeg havde mig en Ven


NRK 53449/3-1

Magnhild song opphavleg berre eit vers av denne songen for Rolf Myklebust (Der står et lidet lam, NRK-53447/018), men da ho seinare fikk ein fullstendig tekst, vart det gjort nytt opptak med samtlege vers (NRK-53449-3). Eg har bruka den sistnemnde versjonen i denne samanhengen.

Etter kva folkeminnesamlaren P.M. Skrede skriv, så seier tradisjonen i Nordfjord at Jon Jakobson Lothe skreiv denne visa først på 1800-talet etter at jenta han hadde forlova seg med gifta seg med ein annan.

Men visa er òg kjent i Danmark, og ho finst i Pedersen 1950 under namnet «Jeg fik en Sorg saa stor». Det står der 7 vers, og 4 av dei er i grove trekk like dei som her er noterte frå Nordfjord, blant dei vers 3 (vers 5 i den danske versjonen), som er det verset Magnhild song for Rolf Myklebust våren 1962. Melodien i Pedersen 1950 er ikkje den same som den Magnhild syng, men melodikonturane har visse fellestrekk.

Rolf Myklebust har kartlagt variantane til åt denne visa nøye, og han fann henne att svært mange stader, både i Norge, Sverige og Danmark. Etter kva professor Nils Schiørring ved Dansk Folkemindesamling fortalte Rolf Myklebust, er den eldste oppteikninga av den danske visa frå ca 1830. I Sverige er det vorte hevda at visa er dikta av forfattaren Olof von Dalin (1708–1763). Frå Sveriges Radio fikk Rolf Myklebust tilsendt femten opptak av visa, men ingen av dei hadde same melodiske materiale som den dansk–norske tradisjonen Magnhild representerer.

Kjeldor

Bøker og artiklar

 
Alf Prøysen 1972 Prøysen, Alf: De gamle visene med Alf Prøysen.  Oslo 1972.
Alf Prøysen 1973 Prøysen, Alf: De gamle visene med Alf Prøysen. 2. samling.  Oslo 1973.
Alf Prøysen 1974 Prøysen, Alf: De gamle visene. 3. samling. Skilling-viser samlet av Alf Prøysen.  Oslo 1974.
Alf Prøysen 1975 Prøysen, Alf: De gamle visene. 4. samling. Skillingsviser med Alf Prøysen.  Oslo 1975.
Avenary 1987 Avenary, Hanoch: "The aspects of time and environment in Jewish traditional music", i Israel studies in musicology 4 (1987), s. 93–123.
Barbour 1972 Barbour, James Murray: Tuning and temperament. A historical  survey.  New York 1972.
Bartók 1981 Bartók, Béla: The Hungarian folk song. Edited by Benjamin Suchoff. Translated by M.D. Calvocoressi. With annotations by Zoltán Kodály. Albany (N.Y.) 1981.
Berulfsen 1967 Berulfsen, Bjarne; Den gode vise.  Oslo 1967.
Beyer 1958 Beyer, Paul: Studien zur Vorgeschichte des Dur-moll. Kassel 1958.
Bjørnstad 1991 Fred Ola Bjørnstad: Kringelhauk og trall. To nordmørske musikkfenomener som samlere har brydd seg lite om. Hovedoppgave, Universitetet i Trondheim, 1991. (Ikkje publ.)
Bræin 1980 Bræin, Edvard: Folkemusikk fra Nordmøre,  Oslo 1980.
Bræin 1990 Bræin, Ola & Henning Sommerro: «Nu rinner solen opp.» Folkemusikk fra Edvard Bræins etterlatte samlinger. Oslo 1990.
Bøe 1985 Bøe, Bernt: «Kristian Halse — folketonesamlar og komponist», i Årbok for Nordmøre 1985, s. 6–16.
Dahlback 1958 Dahlback, Karl: New methods in vocal folk music research.  Oslo 1958.
Dillan 1970 Dillan, Helge: Folkemusikk i Trøndelag I–V. [s.l.]  cop. 1970–1982.
Donington 1980 Donington, Robert: "Ornaments", i The New Grove Dictionary of Music and Musicians 13 (London 1980), s. 827–867.
Elin Prøysen 1973 Prøysen, Elin: Folkelige viser. Et utvalg folkelig sangtradisjon fra Alf Prøysens samlinger.  Oslo 1973.
Elling 1920 Elling, Catharinus: Tonefølelse[,] med særlig Henblik paa norsk Folkemusik.  Kristiania 1920.
Erichsen 1976 Erichsen, Eli Støre: Oldemors visebok,  [s.l.] 1976.
Fater 1985 Fater, Jisôkher: Jidiše muzik un ire problemen. Tel-Aviv (Velt-federacje fun pojliše jidn; Farlag I.L. Peretz), 1985.
Gaukstad 1951 Gaukstad, Øystein: Norsk folkemusikk. Ein bibliografi. Oslo 1951. (Tillegg til Norsk musikkgranskning 1947–1950.)
Gaukstad 1980 Gaukstad, Øystein: "Norsk folkemusikk. Innsamlingsarbeidet i 200 år", i SUMLEN. Årsbok för vis- och folkmusikforskning 1980, s. 65–95.
Haanshus 1976 Haanshus, Jørn Tore: Kristian P. Åsmundstad. Ei songkjelde frå Gudbrandsdalen. (upubl. hovudoppg.) Oslo 1976.
Halse 1973 Halse, Leif: Spelemenn på Nordmøre.  Trondheim 1973.
Hauge 1876 Hauge, A.: Psalmebog for Kirke og Hus.  Christiania 1876.
Hindhammer 1996 Rolf Hindhammer (f. 1942): Ein spelemann, ein toneskatt. [Angvik] (Furuli kulturverkstad), 1996.
Huldt-Nystrøm 1966 Huldt-Nystrøm, Hampus: Det nasjonale tonefall: Studier av motiv og motivkombinasjoner, særlig i norsk springar og svensk polska. [s.l.] cop. 1966.
Hyldbakk 1965 Hyldbakk, Hans: Gards- og ættesoge for Tingvoll. Band 3.   Tingvoll 1965.
Hyldbakk 1981 Hyldbakk, Hans: Heimar og ætter i Stangvik.   Stangvik 1981 (ny utg.).
Jeppesen 1968 Jeppesen, Knud: Kontrapunkt (Vokalpolyfoni). København 1968 (4. udg.)
Jersin 1878 Jersin, Jens Dinessøn: Livets sande Vei og Troens Kamp og Seier af Biskop Jens Dinessøn Jersin. Med Forfatterens Liv.  Kristiansund 1878.
Kingo 1699 Kingo, Thomas: Thomas Kingos Graduale. Odense 1967 [faksimile av 1. utgåve frå 1699].
Kingo 1854 Kingo, Thomas: Den forordnede Kirkepsalmebog til Guds-Tjeneste paa ***dagene, festerne, Bededage *** anden gudelig Brug i K *** Huus-Andagt af gamle aandelige Sange, tilligemed Collecter, Epistler og Evangelier, *** Historien, Kirke- samt andre Bøn ***,  Christianssand 1854. [Tittelbladet er delvis øydelagt. Boka har tilhørt Magnhild.]
Kodály 1971 Kodály, Zoltán: Folk music of Hungary. Second edition revised and enlarged by Lajos Vargyas.  London 1971.
Lamvik 1985 Lamvik, Martin: "Magnhild Havdal Almhjell. Minneord", i Du mitt Nordmøre 1985, s. 19–23.
Langset 1948 Langset, Edvard: Segner — gåter [—] folketru frå Nordmør.  Oslo 1948.
Ledang 1967 Ledang, Ola Kai: Song syngemåte og stemmekarakter. Samanliknande gransking av 28 lydbandopptak av ein norsk religiøs folketone. Oslo [1967].
Leistad 1988 «Skandalebryllupet i Hemne 1619 — og bruden, Mille Oudensdatter», i Årbok for Nordmøre 1988, s. 56–58.
Læsebog 1881 Læsebog for folkeskolen og folkehjemmet. Sjette oplag. Udgiven efter offentlig foranstaltning. Første skoletrin. Kristiania 1881.
Magerøy 1960 Magerøy, Nils M. H.: Olvundeidmålet. Ein amatørstudie. Oslo (Norsk målførearkiv; Univ.forl.), 1960.
Moberg 1959 Moberg, Carl-Allan: «Om vallåtar. II. Musikaliska strukturproblem», i Svensk tidskrift för musikforskning 1959, s. 10–57.
Pedersen 1950 Pedersen, Poul P,M.: De gamle Skillingsviser i Udvalg ved Poul P.M. Pedersen.  København 1950.
Ross 1908 Ross, Hans: Norske bygdemaal VII–XI.  Christiania 1908.
Rø 1862 Rø, Mads Andreas Ingebrigtsøn: Aandelig Visebog eller Kristelige Sange. Samlede og udgivne af Mads Andreas Ingebrigtsøn Rø. Femte forøgede Udgave.  Cristianssund 1862.
Sandvik 1916 Sandvik, Ole Mørk: "Baansuller og andre barnesange fra Gudbrandsdalen", i Maal og minne **  (1916), 4. hefte, s. 177–195.
Sandvik 1952 Sandvik, Ole Mørk: Setesdalsmelodier.  Oslo 1952.
Savage 1988 «Løse bemerkninger om en sjøreise med kutteren ‘Flying Fish’, John Baker, skipsfører, fra Beaufort, North Carolina, til Europa», i Årbok for Nordmøre 1988, s. 36–55.
Sevåg 1971 Sevåg, Reidar: Svevende intervaller. Omkring toneartsproblemet i norsk folkemusikk.  (upubl.) [Oslo] 1971 [for ein nyare, publisert versjon, sjå under artiklar].
Sevåg 1993 Sevåg, Reidar: "Toneartspørsmålet i norsk folkemusikk", i Fanitullen. Innføring i norsk og samisk folkemusikk. (Oslo 1993), s. 342–376.
Skjærstad 1982 Skjærstad, Per Johan: Gode gamle viser frem fra glemselen.  Oslo 1982.
Thomissøn 1569 Thomissøn, Hans: Den danske Psalmebog met mange Christelige Psalmer, Ordentlig tilsammenset, formeret oc forbedret. København 1968 [faksimile av førsteutgåva frå 1569].
Touma 1989 Touma, Habib Hassan: Die Musik der Araber. Erweiterte Neuausgabe.  Wilhelmshaven 1989.
Yasser 1937 Yasser, Joseph: "Mediæval quartal harmony. A plea for restoration", i The Musical Quarterly  23 (1937), s. 170–197; 333–366.
Østmo 1969 Østmo, Egil: Alperosen og andre skillingsviser.  Oslo 1969.

Lydopptak

 
Band nr. Dato Stad opptak ved
privat lydband ca 1953? ? Torleiv Skjøtskift
Td-0031 14/12-1954 Blindern, Oslo Karl Dahlback
Td-0032 14/12-1954 Blindern, Oslo Karl Dahlback
Td-0033 15/12-1954 Blindern, Oslo Karl Dahlback
NRK-1928 11/11-1957 Tingvoll Rolf Myklebust
NRK-1929 11/11-1957 Tingvoll Rolf Myklebust
NRK-1930 11/11-1957 Tingvoll Rolf Myklebust
NRK-2006 02/06-1958 Tingvoll Rolf Myklebust
NRK-53447 10/03-1962 Tingvoll ?
NRK-53449/3 26/11-1962 Ålesund ?